Büyükkarıştıran Tarihi
-
BÜYÜKKARIŞTIRAN TARİHİ
Büyükkarıştıran Traklar zamanında kuruluş bir yerleşim yeridir.
Dr. Konstantin Yosif İreçek: Belgrad İstanbul Roma Askeri yolu adlı eserinde Drusipara için adı Odyrislerin pazarı anlamına geldiğini yazmaktadır.
Fransız seyyah Bertrandon de la Broguiere göre Antik kent Drusipara’nın tarihi bilinmiyor. Büyük ihtimal kuruluşunu Trakya halkı olan Astailere borçludur demektedir.
Drusipara bu iki Trak kabilesinin arasında bir kale şehri olarak kurulmuştur.
Lüleburgaz, Çorlu yokken (Odrysiana) Büyükkarıştıran vardı. Dünyadaki ilk fuarlardan biriside Drusipara (Büyükkarıştıran) da yapılmıştır.
Nazif Karacam Efsanenden gerçeğe Kırklareli
Demir Fariz Drusiradan Büyükkarıştıran’a İstanbul 2016
Dr.Konstantin Yosif İreçek İstanbul Belgrad Roma Askeri yolu adlı eserinde dördüncü gece durağı olan Drusipara (Drizipara)’ya gelinirdi. Eski ve sık sık zikri geçen bir tepedeki bu günkü Karıştıran yakınındaki eski padişahların av köşkünün bulunduğu bir kasabaya varılır.
Dr.Konstantin Yosif İreçek Bu şehirden kuzeye doğru Anhiola (Ahyolu) Osmanlı da Kuzey yolu ve bu şehirden ötesine uzanan Silistre’ye ulaşan bir yol ayrılırdı. Bu yol VI Yüzyılında Tuna’yla İstanbul arasındaki anayolu oluştururdu.
Dr.Konstantin Yosif İreçek İmparator Maximian zamanında bir Romalı asker olup işkencelere uğratılan aziz Alexsander (İskender) Drizipara’da başı kesilerek öldürülmüştür.. Bütün Trakya inanç sahiplerince son derece saygınlık kazanmıştı.
İmparator Maximilian döneminde (206-305) Alexandrer (İskender ) isminde Hırıstiyan bir Romalı asker tanrı Jüpitere adak sunmayı reddetmiş ve orada başı kesilerek öldürülmüştür.
Büyükkarıştıran Hırıstiyanlar ve Müslümanlar içinde saygınlık kazanmıştır. (Aziz Aleksander M.S. 280-306) Drusiparada başı kesilmesi hadisesi İncilde yer almış konu ile ilgili üç adet ayet bulunmaktadır. Eski Drizipara’ya Bizanslılar Mesine (Metropolitik) adını vermişler.
Demir Fariz Drusiradan Büyükkarıştıran’a İstanbul 2016
KARIŞTIRAN SÜLEYMAN BEY
Peygamberimiz Hz. Muhammet dediği (Hadise şerif) “Kostantıniyye ( İstanbul ) elbette feth olunacaktır; onu fetheden kumandan ne güzel kumandan, onu fetheden asker ne güzel askerdir!”
Bu askerlerden biriside Vize uç beyi Karıştıran Süleyman beydir. İstanbul’un fethinde surlara sancağı ilk dikendir. Büyükkarıştıran’ı Drusipara’ya alternatif olarak kuran kişidir.
Prof Dr.Ferudun Emecen, İstanbul’un fethini anlattığı satırlarında Rumeli beylerinden Karıştıran Süleyman beyin şehre ilk giren askerlerin başında geldiğini kaydediyor.
Bihişti: ‘Evvelâ hisar-ı âli-mikdâra çıkan merhûm ve mağfûr babam Süleyman Bey idi demektedir.
Ferudun Emecen Fetih Kıyamet 1453
OSMANLI DÖNEMİ BÜYÜKKARIŞTIRAN
Baba oğul arasındaki Karıştıran savaşı
Şehzade Selim’in Rumeli’ye geçişi İstanbul’da duyulunca padişahı Edirne’ye götürmek üzere yola çıkarmışlar. Bunu haber alan Selim asi olmadığını babasına tazimlerini arz için geldiğini beyan etmiş ve kendisine nasihat için babası tarafından gönderilen elçiye babasının elini öpmek üzere geldiğini arz eylemiştir.
Bayezid ihtiyar olduğu için araba ile hareket edip Büyükkarıştıran Çukurçayır mevkiinde Selim’in karşısına gelmişti. Bayezid’e binmiş olduğu arabanın penceresinden kendisinin elini öpmek üzere gelen oğlunun kuvvetleri gösterilince Bayezid teessüründen ağlamıştır.
917 Cemaziyelevvelinin sekizinci günü ( 3 Ağustos 1511 ) iki taraf arasında vukua gelen muharebede Selim kuvvetleri bozuldu. Şehzade güçlükle kurtularak Karadeniz sahilinden İğneada’dan gemiye atlayarak Kefe’ye gittiği haber alındı.
Emecen Ferudun, Zamanın İskenderi Şarkın Fatihi Yavuz Sultan Selim, s. 57. 49
İ. H. Uzunçarşılı, a.g.e., C.II, s.241-242.
KARIŞTIRAN SAVAŞI MİNYATÜRÜ
Resmin sağ tarafında, savaşı bir araba içinden izleyen II.Bayezıd ve askerleri, sol tarafında ise Yavuz Sultan Selim’in yandaşları betimlenmiştir. II.Bayezıd bir atın çektiği araba içinde profilden resmedilmiştir. Önde üç yeniçerinin Yavuz’un yandaşlarına doğru diz çökmüş vaziyette nişan aldıkları izlenebilmektedir. Sol tarafta elinde kalkanıyla yandaşlarının başında Yavuz resmedilmiştir.
II. BAYEZİD’İN KARIŞTIRANDA ÖLÜMÜ
Sultan Selim saraya gelüp tahta cülûs eyledi ve Sultan Bayezid Dimetoka’ya varmadan esnay-ı rahda şehadetle âhireti teşrif buyurup…” (Tenkihü’t-Tevarih). “Bayezid Han Dimetoka’yı ihtiyar edip koç ile saraydan çıkıp… Karışdıran’a vardıkta Sultan Selim’den ecel şerbeti gelüp bile bile yedirdi vefat etti.
Bayezid’in vefatı yaşından mı yoksa uzun müddet ızdırablarından mı ? yoksa hizmetkar sıfatıyla yanında bulunan Ceneviz Manavino’nun isnad ettiği veçhile aslen Yahudi olan tabibin Selim’in emri üzerine verdiği zehirden mi neş’et etmiştir. Burası bilinmez. Bu babda Venedik elçilerinin raporlarında suküt edilmiş olması bütün müverrihler tarafından tekrar edilen bu isnadı hakikatde tekzib eder. Lakin müverrihin-i devletin de sükutu ve Selim’in bütün hayatı bunu müeyyed görünür.
Tarihçiler yolda hastalandığından veya ihtiyarlığa keder de munzam olarak olduğundan bahsederlerse de “ Tenkihu’t-tevarih” zehirlenmek suretiyle öldüğünden bahsetmekte ve gösterişte o rivayeti teyid etmektedir. Şamdanizade Müriu’t-tevarih’te Karıştıranda şehiden vefatını yazar.
Bayezid’in vefatı oğlu Yavuz Sultan Selim tarafından doktoruna verilen emir ile Karıştıran ‘da zehir yedirilerek öldürülmüştür.. Daha önce yine Karıştıran Çukurçayır mevkiinde babası tarafından ordusu kılıçtan geçirilmiştir. Selim bu olayın etkisinden hiç kurtulamamıştır. Mısır seferi sırasında ordu Karıştıran menzilinde konakladığında otağından çıkan Selim üzgün ve kızgın şekilde babası ile savaştığı Çukurçayır mevkiini ziyaret etmiştir. Karıştıran konağı olarak bahsi geçen yer . II Bayezid oğlu ile yapılan savaşta arabasının içinden savaş alanını seyredip emiri buradan vermiştir. Aynı yerde oğlunun verdiği emri uygulayan doktoru tarafından zehirlenmiştir. Bu olayın etkisinde kalan Selim kendisi rahatsızlanınca burada kalmayıp Sırtköy kırında otağında ölmüştür. Mısır seferi sırasında Vezirazamlık mührünü kabul etmeyen Hersekzadeye alt yoldan gittiği bu yoldan kendisi babasını zehirlediği yerde değil de aşağıdaki yoldan giderek Sırtköy kırında konaklamıştır.
II.Bayezid devri şairlerinden Behişti (Ahmet Sinan Çelebi) Karıştıran’lı olup bu devirde sancak beyliği rütbesine kadar yükselmiş. Bayındırlık işleri ile görevlendirilmiştir. Karıştıran’da bulunan Rüstem paşa kervansarayından önce bulunan kervansarayı yaptıran da Behişti veya babası Karıştıran Süleyman bey tarafından yaptırılmıştır. Yerleşim bu hanların etrafında gelişmiş ve köy oluşmuştur.
Selimname Şükri-i Bitlisi’dir
Emecen Ferudun, İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-I, s.22-23.
İ.H. Uzunçarşılı Osmanlı Tarihi II/245
Meriü’t-tevarih -Topkapı Sarayı Hazine Kitapları 1338’den naklen
İ. H. Uzunçarşılı, a.g,e., C.II, s.245, not 3. 59
Marino Sanuto, 578’den naklen ,
İ.H. Uzunçarşılı Osmanlı Tarihi II/245
KARIŞTIRAN MENZİLİ
Hans Deinschwam : (1550-1560) 5 Temmuz günü sabahın erken saatlerinde yola çıkarak saat 3 sularında Karıştıran adında bir kasabaya geldik. Burada üç tane kervansaray vardır.
Büyükkarıştıran topraklarının Kanuninin damadı Rüstem Paşa’nın mülkü olarak vakfedilmiştir. Rumeli yolunun orta kolu üzerinde, kurulan Büyükkarıştıran, 1546-47 arasında Rüstem Paşa’nın gerçekleştirdiği imar faaliyetleri ile tam bir menzil hüviyetini kazanmıştır. Sefer zamanlarında ordunun, diğer zamanlarda ticaret kervanları, hac yolcuları ve yöre halkının her türlü ihtiyacını karşılayacak nitelikte, mimari özelliklerinden ziyade işlevselliğin ön plana çıkarıldığı binalar yapılmıştır.
Osmanlı arşivlerindeki Karıştıran menzili belgelerinden bazıları
1383 nolu mühimme (Padişah ve kubbe altı vezirlerinin almış olduğu kararlar) Vize ve Rodosçuk (Tekirdağ) kadılarına Karışdıran konaklarına götürülecek zahirenin hazırlanmakta olduğu, geciktirilmeden mahalline gönderilmesi; karşı gelenlerin haklarından gelineceği.
1153 Vize kadısına Ramazanın on birinci günü sefere çıkılacağından, onuncu konak olarak tayin olunan Karışdıran'da belirtilen miktarlarda zahirenin hazır bulundurulması; gerekirse bu hususta Rodosçuk (Tekirdağ) kadısıyla da yardımlaşılması.
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı 5 NUMARALI Mühimme Defteri (973 / 1565–1566)
Büyükkarıştıran menzilinde gelecek olan Sadaret, Yeniçeri ocakları, topçular, cebeciler ve top arabacıları ile divan memurlarının tayinatları için gerekli olan zahirenin satın alınacak zahire ve diğer malzemelerin listesi. Ordunun Çorlu'ya gidiş tarihi 1150 ve Karışdıran'a dönüş tarihi 1151 ve Karışdıran'dan gidiş tarihi 1152), Hicri 1150 Miladi 1738 yılıdır.
Karıştıran av sarayının yeri daha önce II. Bayezid’in oğlu yavuz Sultan Selim ile yaptığı savaş yerine yakındır. Savaşı arabanın içinden seyreden Bayezid savaş anında burada konaklamıştır. Oğlu tarafından tahtan indirilince Demitoka’ya giderken burada konakladığı sırada doktoru tarafından burada zehirlenip ölmüştür.
Samakov kadısına ve Dergah-ı Ali çavuşlarından Koyun Çavuş’a hüküm Karıştıranda müteferrikalardan Berham’ın emri üzerine inşa etmekte olduğu ve saraya lazım olan demir malzemenin parasıyla ve diğer bahası ile varan adamına teslim edilmesi Tarih:H.20-02-980 M.02/07/1572 (Kanuni Sultan Süleyman devri)
COA.A(DVNSMHM.d.. 19-361-H-20-02-980
Defter oldur ki Karıştıran nâm mahalde yeniden binâsı fermân buyurulan saray-ı âmirenin gelir ve gider müfredât defteredir ki aynı beyân olunur.
Fî beyânı masrafı
Karıştıran av sarayı: Çorlu ile Lüleburgaz arasında Karıştıran Kasabasındadır. İstanbul’un alınışında yararlığı görülen Cebe Ali Bey’in yeğeni olup sonradan Bursa subaşılığı yapmış bulunan Karıştıran Süleyman bey’e izafeten isminin verildiği Karıştıran kasabasıdır.
Padişah Avcı Mehmet (IV Mehmet ) Karıştıran kasabası çevresine Şikarğah-ı selatin yaparak İstanbul’a gidip geldikçe avlanırdı. Ancak av halkını kışın barındıracak bir yapı olmadığı için ,uzun süre kalamıyordu. Bu nedenle 1681 yılında Karıştıran’da bir av sarayı yapıldı. Sarayın ve şikarğah-ı selatinin korunması için de tarih yazarı Çevri çelebinin babası Ali ağa görevlendirildi.
Atıf Kahraman Osmanlı Devletinde Spor
BOA, Fon Kodu D_BŞM_d_358_1
PADİŞAHLARIN KARIŞTIRANDA AVLANMALARI
1566 Numaralı mühimmede Padişah 2.nci Selim Karışdıran konağında konakladığı ve ata binip ava çıktığı. 19 Şevval 973 (9 Mayıs 1566)
5 numaralı müh i mme defteri
Zamanla ilaveler yapılan saray ihtiyacı karşılamaktadır. Padişah ava çıktığında 20 bin kişilik bir kalabalığa ulaşmaktadır. Bu kalabalığı barındırmak ve uzun süreli konaklamak için uygun değildir. Padişah 4 . Mehmet sarayın yeniden yapılması için emir verir.
BOA. 5 Numaralı Mühimme Defteri 973- 1565-1566 Ankara 1996
Demir Fariz Drusiradan Büyükkarıştıran’a İstanbul 2016
BOA. D.BŞM.d., Nu: 16520, Nolu belge
Tarih 6 Zilhicce sene 1092 (4 Kasım 1681 ) ilâ 24 Muharrem sene 1093 ( 2 Şubat 1682 ) Padişah ava gideceğinden Karıştıran Sarayı'nda Darüssaae Ağası'nın emri üzerine Başkapu Gulamı'nın bilgisi dahilinde Harem-i Hümayun ve Ağalar Dairesi'nde yapılan tamirat için Şehremi Anbarı'dan gönderilen muhtelif eşyaların listesi)
Padişah Avcı Mehmed Büyükkarıştıran civarında avlanmak üzere Karıştıran sarayının eksiklerinin giderilmesi odaların yeniden döşenmesi içim harem ağası görevlendirilir. Avcı Mehmet uzun süre bölgede kalacağı için haremindeki cariye, odalıkları ile küçük sultanları yanında getirmiştir. Sarayda kendisine ait bölümlerin yanında cariyelere harem ağalarına, sultanlara ve diğer hizmetçilere odalar bulunmaktadır.
fî 6 Zilhicce sene 1092 (M 17 Aralık 1681 ) ilâ 24 Muharrem sene 1093 (2 Şubat 1682 )
(1093 senesinde padişah ava gideceğinden Karıştıran Sarayı'nda Darüssaae Ağasının emri üzerine Başkapu Gulamı'nın bilgisi dahilinde Harem-i Hümayun ve Ağalar Dairesi'nde yapılan tamirat için Şehremi Anbarı'dan gönderilen muhtelif eşyaların listesi .
Padişah Avcı Mehmed uzun süre Büyükkarıştıran civarında avlanmak üzere Karıştıran sarayının da konaklamıştır. Osmanlı imparatorluğu Büyükkarıştıran’dan yönetilmiştir. Bunun için ağır yük arabaları ile İstanbul’da bulunana hazine Büyükkarıştıran’a nakledilmiştir.
“Saray-ı Atik’te mevcut Sirem arabalarına yüklenen hazinenin İstanbul’dan Karıştıran’a nakil bahasının tediyesi”
BOA. D.BŞM.d., Nu: 16520, s. 4
BOA. D.BŞM.d., Nu: 16520, s. 6-7
BOA.AE.SMMD.IV.74-8779 Fi H.28-12-1090 M. 30-01-1680
EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİNDE BÜYÜKKARIŞTIRAN
Karıştıran Kasabası: Çorlu ile Burgaz arasında çamur deryası içinde seksen sekiz evli bir kasabadır. Allah korusun kışın çamurundan fil bile geçemez. Biraz yağmur yağsa hayvanlar ve yükler batar. Burgaz toprağındandır. Kurşun örtülü güzel bir cami, on dükkanı ve misafirhanesi vardır.
Kervansarayın tarihi şudur. Sene H.953
Camiye bitişik olan çeşmenin üzerindeki tarih: Sene H.953
Buradaki hayır işlerinin hepsi Sultan Süleyman’nın veziri Rüstem paşa evkafıdır. Hala mütevellisi Civan kapıcıbaşı-zadelerdir.
Karıştıran –Hanı köyü Burgaz kazası toprağıdır. Yüz haneli bir cami bir hanlı bakımlı köydür. Ama Çorlu Burgaz arasında kış günleri 6 saatlik büyük bir menzildir, ki kış günlerinde çamurundan Mamudi fili, Mengerusi fili, Adana camusu ve boğası sökemeyip beher sene nice bin at ve araba boğulduğundan çamurunu karıştırdıkları için karıştıran derler.
Evliya çelebi seyahatnamesi Seyit Ali Karaman-Yücel Dağlı 3. Kitap 1. Cilt
KARIŞTIRAN KAZASI
Osmanlı devletinde idari yapısında bulunan Sancaklarda en yetkili yönetici sancak beyidir.Kazalarda ise padişah adına yönetimin başında kadılar bulunmaktaydı. Bir yerleşim yerine kadı atanması o yerleşim yerinin kaza olduğunun göstergesidir..
Osmanlı arşivlerinde Karıştıran kasabasına kadı görevlendirdiğini görmekteyiz.Bu belgelerin en erken tarihl olanı H. 03/11/1001 M.01/08/1593 tarihli belgedir.1883 Tarihine kadar Karıştıran’ın kaza olduğu Belgesidir.. İleri tarihlerde devletin yapmış olduğu idari yapıdaki değişikliklerle Karıştıran’ın idari yapısı değiştirilmiş nahiyeye çevrilmiştir.
COA. A(DVNSMHM.d…71-480 -H-03-11-1001 M .1/08/1593 Tarihli belgede Çorlu,Karışdıran ,Babadağı, Kırkkilise, Ereğli, Bergos,Malkara ve Vize kadılarına :Kazalarındaki terekenin İstanbul zahiresi için Rodoscuk (Tekirdağ) iskelesine gönderilmesi ile ilgili fermanda Karıştıran kadısınada yazı yazılmıştır.Aşağıda Karıştıran kadısına hitaben yazılan belgelerden örnekler bulunmaktadır.
COA.A(DVNSMHM.d…71-481 -H-03-11-1001 Tarihli belgede Rodoscuk kadısına : Çorlu,Karışdıran , ,Babadağı, Kırkkilise, Ereğli, Bergos (Lüleburgaz) , Malkara ve Vize kazalarındaki terekenin arabalarla Rodoscuk iskelesine indirilmesi
COA.A(DVNSMHM.d.. 102-449 H-20-04-1103 M.02/01/1595 Bergos, Babaeski, Karıştıran, Çorlu kadılarına kethüdayelerine, yeniçeri serdarına, ayan ve iş erlerine kutta-ı tarik eşkiyası zuhur ettiğinde defetmek için Karıştıran Ustası Ali Ağa’ya yardımcı olunması
“Büyükkarıştıran mezarlığında kalan birkaç eski mezar taşından birisi olan İbrahim ağa oğlu Hacı Ali ağanın mezar taşıdır.”
COA.A(DVNSMHM.d…71-676 -H-12-12-1001 M.09/09/1593 Tarihli belgede: Çorlu,Karışdıran ,Hayrabolu, Babaeski, Bergos, Malkara, İnecik pazarı ve Keşan, Gümilcine, Karasu, Drama, Zihne ,İpsala, Ferecik, kadılarına İstanbul’un zahire ihtiyacının karşilanması
COA.A(DVNSMHM.d…145-351-H.20-11-1150 M.11/03/1738 Tarihli belge Çekmeceler, Silivri, Çorlu, Karışdıran, Bergos, Baba-yı Atik (Babaeski) ve Hafsa kadılarına
BÜYÜKKARIŞTIRAN NAHİYESİ
Osmanlı devletinde 1883 Yılında çıkarılan vilayet nizamnamesine göre vilayet kazalara ayrılarak kaymakamlıklar kuruldu. Büyükkarıştıran nahiye merkezine dönüştürüldü.
1913 yılına gelindiğinde Karıştıran nahiyesine bağlı olan köyler Büyükkarıştıran, Karamusul ,Küçükkarıştıran , Eyneller (İğneler) ,Mesenlü (Misinli) , Çiftlikköy, Ahmetbey ,Satı (Sakızköy ) ,Emirali ,Paşaköy ,Akçaköy , Evrensekisi (Evrensekiz ) ,Ertuğrul, Seydiler ,Çengerli (Çengelli ) , Foyamık ( Ovacık ) , Kayabeyli ,Davudlu , Kazgan ( Kazanköy) Keskinli çifliği (Sütlüce) Pınarbaşı çiftliği dir
Cumhuriyet dönemi Büyükkarıştıran Nahiyesine bağlı köyler Karamusul, Küçükkarıştıran, Çiftlikköy, Seyitler, Ovacık, Çengelli, Davutlu, Kayabeyli, Evrensekiz, Akçaköy, Ahmetbey
Büyükkarıştıran 25 Mart 1985 tarihli resmi gazetede yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile belediye kurulmuştur.
BÜYÜKKARIŞTIRAN TARİHİ YAPILARI
Rüstem Paşa Vakfı eserleri
1530 tarihli muhasebe-i icmal defterinde bu vakfın kaydı yoktur. 1613 tarihli evkaf defterinde Büyükkarışdıran demekle ma’ruf ve beyne’n-nas meşhur olan mülk-i karyelerini ve karye-i mezburede olan hamamı ve lillahi bina buyurdukları karbansaraya muttasıl olan altı bab dekakini ve karye-i mezburede olan bostanı ve kaza-i mezburesinde Tura Beğli Mezrası demekle ma’ruf olan Mülk-i mezralarını , anda olan otuz nefer müzevvec esirleriyle neslen ba’de neslin ve fer’an ba’de fer’in vakıf eylediler.
Büyükkarıştıran su yolu ve çeşmeleri
Yrd.Doç.Gülçin Küçükkaya : Büyükkarıştıran kasabası yerleşkesine su getirilmesi için Rüstem paşa vakfı kayıtlarında istenildiği şekilde manzumeye su getirildi . Kayıtlarda belirtildiği gibi Hicri 951 senesi Miladi 1537 yılına denk gelmektedir.
Hakkında birçok arşiv belgesi bulunan bu suyolu, XX. yüzyılın başına kadar köyün su ihtiyacını karşılayan yegâne suyolu olması bakımından oldukça önemliydi. Ruznamçe kaydında, Rüstem Paşa’nın vakıf yapıları arasında yer almaktadır.
Rüstem Paşa’nın vakfiyesine göre inşa edilen iki çeşmeden biri “kârbansarây kurbinde”, diğeri “hariç-i karyede kaldırım kurbinde” yer almaktaydı . Evliya Çelebi’nin camiye bitişik olarak tanımladığı çeşme, muhtemelen cami ve kervansarayın ortak avlu duvarı ile bağlantılıydı. Çelebi, ayrıca metnini verdiği kitabenin, caminin girişinde bulunduğunu bildirmektedir: Aslını bu çeşmeden sordum dedi Selsebîlin ayniyim ben pür-safâ Dedim anıniçün revân târîhini Çeşme-i âb-ı hayât-ı cân fezâ. Sene (953) . Büyükkarıştıran’daki çeşme ve yapıları besleyen suyolunun kaynağı, köye yarım saat mesafedeki membadan sağlanıyordu.
Karıştıran yerleşkesi Horhor çeşmesi önüne kadardı. Kaldırım burnu kaldırım ucu veya kaldırımın bitiş anlamında kullanılmıştır. Eski Horhor çeşmesi kitabesinde 400 yıllık eser canlandırıldığını belirtmektedir. Restorasyonun 1937 yılında yapılmıştır.400 çıkarıldığında 1537 kalmaktadır. Buda bize eserin yapılış tarihi hakkında hiç tereddüt e yer bırakmayacak şekilde bilgilendirmektedir.
Çeşmenin kitabesi: Cumhuriyetin bu kutlu eseri Nafia Vekili Ali Çetinkaya’nın ve Trakya Umumi Müfettişi Kazım Dirik’in himmetleriyle 3 km den demir borularla getirilmiş ve harap olmuş 400 yıllık büyük eser canlandırılmıştır.1938 yazılmıştır.
Demir, Fariz, Drusipara’dan Büyükkarıştıran’a, Büyükkarıştıran Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
BOA, EV.MKT. 638/68, belge tarihi: 15 Temmuz 1288 / 27 Temmuz 1872
BOA, EV.MKT. 765/89, belge tarihi: 2 R. evvel 1292 / 8 Nisan 1875.
BOA, C.EV. 483/141; BOA, EV.MKT. 1601/29-2; BOA, EV.MKT. 1601/29-9; BOA.
BOA, MVL 894 Gömlek No :42 Fon Kodu 13/Ca/1275
Cağaloğlu Rüstem Paşa Cami
Dr.Gülçin Küçükkaya’nın çalışmasında Kurşun örtülü güzel bir cami. Hicri 951 tarihli Rüstem Paşa vakfında 12 kere yüzbin akçe ile Karaştıran’a hanlar tabhaneler yapıldıktan sonra kalanı ile bir cami-i şerif ve hamam inşa oluna. Camiye bitişik bir de çeşme vardır. Denilmektedir. Minare kaidesi ve temel duvarları orijinal son yıllarda camide tadilatlar yapılmıştır.
Hans Deinschwam : 5 Temmuz günü sabahın erken saatlerinde yola çıkarak saat 3 sularında Karıştıran adında bir köye geldik. Burada üç tane kervansaray var .Bunlardan biri eski. Diğerleri yeni. Üçüncü ise kurşunla kaplı. Yanı başında yine kurşunla kaplı bir cami var. Bunları Rüstem Paşa adında bir paşa yaptırmıştır.
Büyükkarıştıran’da Rüstem Paşa’nın İmar Faaliyetleri Rüstem Paşa’nın vezir-i azâmlığından hemen önce, 1544 (H. Evâhir-i Receb 951/M. 18-27 Eylül 1544) yılında düzenlenen küçük, müstakil vakfiyeye göre; 1.200.000 akçe karşılığında Büyükkarıştıran’da iki han, karşılıklı iki tabhane, sofa ve görevli odaları yapılmasını emretmiş, yeteri kadar para artması durumunda bir cami ve bir hamam yapılmasını şart koşmuştur. Yapıların inşasının ardından 1549’da, Büyükkarıştıran toprakları Rüstem Paşa’ya mülk olarak verilmiştir. Paşa’nın 1557 yılında düzenlenen geniş kapsamlı vakfiyesinde ise yöredeki mevcut yapıları şu şekilde sıralanmaktadır: cami, kervansaray, mektep, hamam ve altı dükkân, iki çeşme ve kaldırımlı yollar ve on iki kere yüz bin akçe ile Karıştıran’da iki han ve karşılıklı iki tabhâne ve sofa ve ulu kimesneler içün müstakil tabhâneler binâ oluna ve bunlardan ziyâde kalursa bir câmi’-i şerîf ve bir hamam binâ oluna”.
Rüstem Paşa tarafından inşa edilen ilk yapı, saçaklı bir son cemaat yeri ile önündeki ahşap tavanlı bir harimden oluşuyordu. Son cemaat yeri 9,85 x 13,63 m. ölçülerindeki taş duvarlı cami, dıştan kurşun kaplı çatı ile örtülüydü. İkisi havale penceresi olmak üzere toplam sekiz penceresi bulunan yapının müezzin mahfili, bugünkünden farklı olarak “fevkânî”, ahşap bir yapıydı. Dıştan avlu duvarları ile çevrili camide günümüzdeki taş minarenin yerine, yine zeminden yükselen, tuğla gövdeli bir minare bulunmaktaydı .
Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 10 Sayı: 19, Ocak 2020, s. 1-34 5
Balkan harbinde Bulgar topçusu tarafından topa tutulan Büyükkarıştıran yerle bir edilmiştir. Bütün binalar yıkılmış yakılmıştır.1912 Ekim ayının sonuna doğru Karıştıranı terk eden sakinleri Haziran ayında geri dönünce yıkık yanık bir Karıştıran bulmuşlardır. Rüstem Paşa Camisi Bulgar topçusunun gazabına uğramış temeline kadar yıkılmıştır.17 Ağustos 1937 Yılında Büyükkarıştıran’a gelen Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk o güne kadar tamiri yapılmayan Rüstem Paşa Cami ve Horhor çeşmesinin tamir edilmesini emretmiş bu işlerin takibimi Trakya Umum Müfettişi Kazım Dirik görevlendirilmiştir. Cami temellerine kadar yıkılmış olduğundan , Edirne de minaresi sağlam kalan bir camiden sökülen minare Rüstem Paşa camisinin minare temelleri üzerine yeniden işlenmiştir. Duvarları yerinde bulunan taşlarla duvarlar işlenmiştir. Daha önceki cami kurşun kaplı çatı yerine ahşap çatı ve kiremit kaplı olarak yapılmıştır.
Demir, Fariz, Drusipara’dan Büyükkarıştıran’a, Büyükkarıştıran Belediyesi Kültür Yayınları,
BOA, EV. MKT. 1601/29-6, belge tarihi: 19 Şubat 1301 / 3 Mart 1886.
BOA, C.EV. 483/140, belge tarihi: 21 Receb 1234 / 16 Mayıs 1819.
BOA, C.EV. 660/33278, belge tarihi: 15 Safer 1091 / 17 Mart 1680;
BOA, İ.EV. 20/2336, belge tarihi: 18 R.evvel 1092 / 7 Nisan 1681;
BOA, C.EV. 38/1890, belge tarihi: 16 Şaban 1206 / 9 Nisan 1792;
BOA, HAT. 1474/20, belge tarihi: 11 C. evvel 1214 / 11 Ekim 1799..
Büyükkarıştıran Koca köprü ( Taş köprü )
Benedict Curispeschıtz Yolculuk Günlüğü 1530 I.Ferdinand 1530 Yılının başlarında Joseph Von Lamberg ile Niclas Jurischitz’i elçiler olarak İstanbul’a gönderiyor. Ferdinand Mohaç savaşı önceki sınırlara çekilmesi karşılığında Sultan Süleyman’a yüklü miktarda tazminat ödemeyi kabul ediyor. Joseph von Lamberg ile Niclas Jurischitz’i ateşkes anlaşması yapmaları için İstanbul’a yollama kararı alıyor. Bu husus 27 mayıs 1530 tarihli yönergede yazılıdır.21 Ağustos 1530 Pazar günü yolu çıkıyorlar. Kafile 13 Ekim Perşembe günü Lüleburgaz’dan yola çıktıktan sonra iki uzun ve güzel taş köprüden geçtik. Bu iki köprü arasındaki bir yerde yolumuzun sol yanında Karıştıran diye bir yer vardı. Uzunca bir süre gittikten sonra güzel ve bayındır bir kasaba olan Çorlu’ya girdik.
I.Ferdinand 1530 yılında Bosna,Sırbistan ve Bulgaristan üzerinden İstanbul’a giden Joseph Von Lamberg ile Niclas Jurischitz’in elçilik günlüğü Benedict Curispeschıtz tarafından kitap haline getiriliyor. Elçiler İstanbul’dan geri dönüşte 26 Aralık Pazartesi günü Çorlu’dan çok erken yola çıktık ve Karıştıran kervansarayın yanından geçerek Lüleburgaz’a girdik. Elçiler tuttukları notlarda İki köprü arasında yolun sol yanında Karıştıran diye bir yer vardı demektedir. Bu köprülerden biri halen ayakta olan Büyükkarıştıran taş köprüsüdür. Diğer köprü ise günümüze ulaşmayan Değirmen dere (Pınarbaşı) deresi üzerindeki köprüdür. Temellerinden kalıntılar halen mevcuttur. Koca köprüden geçen yol eski nahiye binası ve karakol önünden geçerek Edip iplik önünden Caddeyi kebir (Büyükkarıştıran ile Küçükkarıştıran sınırını oluşturan eski yol) üzerindeki köprüdür. Günümüzde Kamilin çeşme olarak adlandırılan çeşmenin yanından geçerek arkasındaki incir ocağının Lüleburgaz istikametine giden yol Büyükkarıştıran ile Küçükkarıştıran arasındaki sınırı oluşturan caddeyi kebir yoludur.
Jonh Covel 1670-1679 yıllarında seyahat namesinde Karıştıran’ın kasaba ismini karışmak veya yoğurmak anlamına gelen karışmak kelimesinden alıyordu çünkü çok az bir yağmur yağsa bile süngerli killi toprağı eski haline geliyordu. Şehrin güney doğu tarafında çeyrek mil uzaklıkta küçük fakat çok güçlü bir dere akar. Orada 8 kemer ve 100 adım uzunluğunda bir köprü vardır. Bu derenin üzerinden geçilebilir. Ancak kışın suyu her tarafı kaplar demektedir. Mimar Sinan’ın yapmış olduğu eserler arasında Büyükkarıştıran köprüsü yoktur.
1567 nolu mühimme Bergos konağına gelirken askerlerin köprülerden geçmekte zorlandıkları ve konağa gelindiğinde yağmur yağdığı.
5 Numaralı Müh. Def. 1097 nolu mühimme ( 24 Şubat 1566 )
Edirne'ye varıncaya kadar yol üzerinde bulunan kadılara Ramazanın on birinci günü sefere çıkılacağından güzergâh üzerinde bulunan yolların ve köprülerin teftiş edilerek temizlenmesi, gerekirse tamir edilip gereken yerlere köprü yapılması ve askerin yollardan gelip geçerken sıkıntı çekmemesi için gerekli tedbirlerin alınması
7 Numaralı Mühimme defteri :Hicri 975-976 (1567-1569 )
Edirneden –İstanbula dönecek olan Padişahın ve Darüssaade halkının yolları üzerindeki bozuk köprülerin tamiri ve gereken yerlere köprü yapılması için tayin olunan silahtarlar Kethüdası Mahmut ve Kethüdayeri Yusuf’a gereken yardımın yapılması
Yazıldı. Mezbur Kethudaya verildi.
Bu fermanda anlaşılacağı üzere 1567-1569 yıllarında Edirne –İstanbul arası köprülerin tamir edilmesi gereken yerlere yeni köprü yapılması için Kethuda görevlendirilmesi ve yol üzerinde bulunana kazaların kadıların bunlara yardım etmeleri emredilmektedir.
Köprü Günümüzde yöre halkı tarafından Koca Köprü olarak adlandırılan Büyükkarıştıran Köprüsü; beldenin güneyinde, Ergene Nehri’nin bir kolu olan Yuvalı Deresi üzerinde yer almaktadır Yapı, 2 Aralık 1844 tarihli bir ruznamçe kaydında, Rüstem Paşa’nın vakfına bağlı olarak Büyükkarıştıran’daki hayır eserleri arasında gösterilmektedir Belgede “cisr-i kebîr”(Koca köprü ) şeklinde, günümüzde bilinen adıyla kaydedilen yapının -cami, çeşme ve suyolları ile birlikte- onarımı için keşfi düzenlenmiş, fakat keşiften sonraki sürece ışık tutacak herhangi bir belge tespit edilememiştir. Mevcut su terazilerinin 650 m. kadar batısında yer alan köprü yedi gözlü olup kesme taş ile inşa edilmiştir. Uzunluğu 46.52, genişliği 4.20, yüksekliği 4.95 m. dir.
Büyükkarıştıran’da ilk yerleşim 1465 ile 1500 Yılları arasında olduğu tahmin edilmektedir. Büyükkarıştıran’ın Edirne –İstanbul yolunu kısaltmak ve geniş konaklama alınana sahip arazisi olmasından dolayı yerleşim alanı seçilmesine sebep olmuştur. İlk Köprüde bu tarihlerde yapışmıştır.
Köprünün doğu ve batı ucunda yeni tarihli bir sedde duvarı bulunmaktadır. Köprünün tabliye ve asfalt yüzeyinde deformasyonlar, kemer içlerinde ve tonozlarda yapısal çatlaklar gözlenmektedir. Klasik dönem Osmanlı köprü mimarisinin karakteristik özelliklerini taşımakla birlikte inşa yılı ile alakalı herhangi bir kesin veriye ulaşılamamıştır. Söz konusu benzerlikler dolayısıyla 15 – 16 yy. içerisinde onarım geçirmiş olma ihtimali bulunmaktadır.
Bergos kazası hududunda Cağalzade Vakfı'ndan harap olan iki köprünün vakıf tarafından tamir ettirilmesi. H-27-11-1195 14 kasım 1781
Silivri'den Bergos'a kadar olan yol üzerindeki kaldırım ve köprülerin tamiri.
H-22-01-1222 1 nisan 1807
5 Numaralı Mühimme defteri 1332 nolu müh.4 Ramazan 973 (25 Mart 1566)
T.C.Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müd. Osmanlı Arşivi Daire Bşk 7 Numaralı Mühimme Defteri 975-976/1567-1569 I-IV yayın Ankara 1997
Dr. Konstantin Yosif İreçek Belgrad-İstanbul- Roma Askeri yolu sf.94-95 Ankara 1990
Hans Deinshwam İstanbul ve Anadoluya seyahat günlüğü sf.327 Ankara 1987
Jonh Covel 1670-1679 Bir Papazın Osmanlı günlüğü
P.L.İnciyan-H.D. Andereasyan Osmanlı Rumeli’sinin tarihi ve coğrafyası
Bertrandon Broquiere Deniz Aşırı Seyahati Çeviren İlhan Arda Yıl 2000 İstanbul
Demir, Fariz, Drusipara’dan Büyükkarıştıran’a, Büyükkarıştıran Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
Karıştıran Hanı :
Alman seyyah Hans Deinschwam 1550 li yıllarda Karıştıran için şöyle anlatmaktadır. 5 Temmuz günü sabahın erken saatlerinde yola çıkarak saat 3 sıraların da Karıştıran adında bir köye geldik. Burada üç tane kervansaray var. Bunlardan biri eski. Diğerleri yeni. Üçüncü ise kurşunla kaplı. Yanı başında yine kurşunla kaplı bir cami var. Bunları Rüstem Paşa adında bir paşa yaptırmıştır. Bu günkü yolculuğumuzda hiçbir şey yiyip içmeden 10-12 mil yol aldık. Her tarafta kaldırım döşeli yollar tahta ve taş köprüler ve çeşmeler gördük demektedir. Aynı seyyah yolculuğunda Çorlu Silivri ve Lüleburgaz viran ve terkedilmiş bakımsız kasabalar olarak bahsetmektedir. Depremin yıktığı yerleşim yerleri yıkıntıları kaldırılmamış. Yerine derme çatma yapılaşma meydana getirmişlerdir. Karıştıran için mamur bir kasabadır denilmektedir.
Mimar Sinan’ın tezkirelerinde Paşa’nın Büyükkarıştıran’daki eserleri arasında sadece hanın ismi yer almaktadır. Evliya Çelebi’nin naklettiği kitabe metinlerine göre, kervansaray ve çeşme, H.953 / M.1546-47 yıllarında inşa edilmiştir. 1550 yılına gelindiğinde yapıların inşasının tamamlanmış olduğu, bu tarihte buradan geçen Venedikli elçi Catharin Zen’in ifadelerinden anlaşılmaktadır. Osmanlı dönemi kayıtlarına göre yapıların tespit edilebilen özellikleri ve tarihi süreçleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
Bartınlı İbrahim Hamdi efendi'nin Atlas'ında Karıştıran, Çorlu’dan Edirne'ye giderken sağ tarafda Hünkârsarayı ve ustası ve hanları var bir konak yeridir demektedir.
Han/Kervansaray Rüstem Paşa’nın 1544’te inşasını buyurduğu iki adet han, 1557 tarihli vakfiyesinde bir kervansaray olarak kayda geçmiş olsa da aslında -ilk vakfiyesine uygun bir biçimde- birbirine eş iki birimli, çifte han şeklinde inşa edilmişti. 1550 yılında bölgeden geçen Catharin Zen ve 1632’de Edirne’den başladığı Hac yolculuğu sırasında Karıştıran’da konaklayan Abdurrahman Hıbrî , yapı için çifte han tabirini kullanır. 1869 yılında, hanı harap halde gören vakfın mütevellileri İbrahim Halil ve Osman Celal Bey’in ve Rum ilinde nefs-i Rodoscuk’da ve Büyükkarışdıran’da ve nefs-i Filibe’de ve… cem’an oniki mevzi’in her birine bünyâd-ı muhkem ve va’z-ı nihâdı müstahkem esas ve tertibinde hurde hurdebin ve kıyas-ı terkîbinde fikr-i metin-i gayret-i binî birer kârbansarây-ı âlî binâ buyurmuşlardır ki vâridin ve misâfirin izinsiz ve ücretsiz nâzil ve sâkin olalar”. ifadelerine göre, yapı yıkılmadan önce de aynı plan şemasına sahipti: “..mezkûr hân cesîm ve iki taraflu olub nısfî tamâmiyle hedm ve telef diğer nısfî harâb olmuş olmağla…”. Osmanlı kayıtlarında “hân-ı kebîr” ve bazen de hayrât oluşuna istinaden “han-ı sebîl” şeklinde tanımlanan yapı, caminin kuzeyinde yer almaktaydı ve avlusu cami avlusu ile bitişikti. Bugün Mustafa Cihan parkının bulunduğu bu alan, cami kotundan yüksekte, suni bir tepe halindedir.
Benedict Curispeschıtz “Yolculuk Günlüğü 1530
Demir, Fariz, Drusipara’dan Büyükkarıştıran’a, Büyükkarıştıran Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
Alkan Murat Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 10 Sayı: 19, 2020
Yurdagül Ahmet T.C. Bartınlı İbrahim Hamdi efendi'nin Atlas'ında Rumeli
BOA, EV.MKT. 1601/29-5, belge tarihi: 10 C. ahir 1303 / 16 Mart 1886.
BOA, EV.MKT. 1601/29-6, belge tarihi: 19 Şubat 1301 / 3 Mart 1886.
BOA, EV.MKT. 1601/29-7, belge tarihi: 13 Şaban 1303 / 17 Mayıs 1886.
Karıştıran Hamamı
Edirne Karışdıran Menzili'nde inşa olunan yeni hamama odun ihzarına dair Serbostaniyan-ı Edirne Nasuh'un arzları ile masrafları için verilen Hazine tezkiresi.
Hamam Rüstem Paşa’nın vakfiyesinde: Vize kazasında olub Büyükkarışdıran dimekle ma’ruf ve beyn’n-nâs meşhur olan mülk karyelerini ve karye-i mezbûrede olan hamamı… vakfeylediler” şeklinde bahsi geçen hamamın varlığına işaret edecek başka bir belge tespit edilememiştir. E. Çelebi 1650/1651’de gittiği Karıştıran’da Paşa’nın yapıları arasında hamamı da sayar. 1781 tarihli bir belgede, Karıştıran menzilinde yeni inşa olunan hamam için odun gönderilmesi istenmektedir. Dolayısıyla yapı bu tarihten önce yıkılmış olmalıdır. Yukarıda sözü edilen 1844 tarihli kayıtta da, Paşa’nın buradaki vakıf yapıları arasında hamama yer verilmediği görülür
Hala karıştıran menzilinde olan emin-i izzetlü ağa huzurlarına selamlar olundukdan sonra inha olunur ki hala karye-i mezburda bina olunan Saray-ı Humayunda bina olunan, hammam-ı cedid olub ihrak olması lazım gelmekle tezkire tahrir ve irade olunmuşdur. Vusulünde hammam-ı mezburun ihrakı içün on beş araba odun teslim eyleyesün inşaallahü Teâlâ deyninize mahsub olunur vesselam.
21 Ekim1781
Hala karıştıran menzilinde nüzul-ı emin olan izzetlü ağa hazretleri menzili-i mezburda Saray-ı Hümayun-ı şerifde vaki kudretlü Hünkârımızın hamamı içün yalnız yirmi beş araba odun virüb tezkiremizi hıfz eyleyesüz.
21 Ekim1781
Karıştıran Çiftliğinde müceddeden bina olunan hamam-ı Hassanın kurudulması lazım gelmeğin yalnız bundan yirmi beş çeki odun verilmek için tezkire verildi.
21 Ekim 1781
Büyükkarıştıran da iki tane hamam bulunmaktadır. Hamamların biri Büyükkarıştıran da bulunan Rüstem Paşa cami yakınlarındaki hamamdır. Bu hamam Rüstem paşa vakfına aittir. Diğer hamam ise Karıştıranda bulunan av sarayındaki hamamdır. Bu hamamlara ait belgeler yukarıda verilmiştir. Günümüze bu hamamlardan hiçbir iz kalmamıştır.
Demir, Fariz, Drusipara’dan Büyükkarıştıran’a, Büyükkarıştıran Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul
BOA, AE.SABH.I. 355/24849, belge tarihi: 03 Zilkade1195 / 21 Ekim 1781.
BOA, İE.EV. 10/1193, belge tarihi: 15 Safer 1091 / 17 Mart 1680.
VGMA d. 262, shf. 43, belge tarihi: 4 Zilkade 1193 / 13 Kasım 1779;
BOA, C.EV. 483/74, belge tarihi: 29 Ramazan 1217 / 23 Ocak 1803;
VGMA d. 277, shf. 76, belge tarihi: 13 Şevval 1232 / 26 Ağustos 1817;
BOA, EV.MH. 2405/75, belge tarihi: 14 K.sâni 1300 / 26 Ocak 1885.
Karıştıran okulu
Ve Rumeli kasabatından Nesf-i Rodoscuk’da ve Büyük Karışdıran demekle ma’ruf olan karyede ve Anadolu kasbatından Sabancı nam kasabada innemaya muru mesacidallahi men amene billahi ve’l –yevmil- ahir muktezasınca her birine birer cami-i evsaf-ı kemal ve istihsanı cami-i bünyan şamih-i erkanrasih-i beyt-i mamur gibi daru’s surur tamir ve’l cibad eylediler ki salat-ı hams ve cum’a ve a’yad içinde ala’l vechi’l mutad Müsliminve muvahhidin ile eda oluna.
Mektep Rüstem Paşa’nın; Tekirdağ, Sapanca ve Üsküdar’dakilerle birlikte vakfettiği dört sıbyan mektebinden biri olan Büyükkarıştıran Mektebi ; basit mimari kuruluşlarıyla Osmanlı döneminde köylerde cami ve mescitlerin yakınına inşa edilen ahşap veya kâgir yapılı örneklerden biri olmalıydı. Yapı hakkında tespit edilen tüm kayıtlar, vazife ile ilgili atama ve muhasebe kayıtlarıdır. Tespit edilebilen 1680 tarihli bir atama kaydı, yalnızca mektep halifeliği için düzenlenmişken XIX. yüzyıl kayıtlarında, Rüstem Paşa Camii’nin imam-hatibinin, aynı zamanda muallim-i mekteb ve halife-i mekteb vazifelerini de üstlendiği görülmektedir .
Büyükkarışdıran’da ve Sabancı’da ve Kasaba-i Üsküdar!da tenzil-i asumani ve vahy-i Rabbani ve esas-ı din-i kavim ve Mübin sırat-ımustakimi izazen ve ikramen bu dört mevzi’in her birinde dahi birer mektephane inşa ettiler ki kasaba-i mezbureden sabiyyat-ı muhtacine ta’lim-i Furkan-ı Kerim eyleyeler.
Rüstem Paşa nurullah merkadenin bina ve ihya eylediği cami-i şerif ve mekteb-i münifesi evkâfından Bergos kazasına tabi Karışdıran-ı Kebir karyesinde bina eylediği han-ı kebîre amed şud ebna-i sebil
Soylu Rüstem Paşanın yatacak yer için bina ihya eylediği cami-i şerif ve yüksek okul arazisinden Bergos kazasına tabi Büyükkarıştıran köyüne bina eylediği büyük hanın gidip gelen yolcular. 27 Aralık 1777 tarihli padişaha yapılan arzda Büyükkarıştıran’da yüksek okul olduğunu göstermektedir.
Büyükkarıştıran’da Rüstem paşa tarafından üç okul yaptırıldığı belgelerde sabittir. Bunlardan biri Fakir fukaranın çocukları için mahalle mektebi, Diğeri Kuranı Kerim ,Hadis ve fıkıh gibi derslerin verildiği Durur surur dini eğitim veren okul. Diğeri de 27 Aralık 1777 Tarihli belgede geçen Yüksek okuldur.
BÜYÜKKARIŞTIRAN ASKERİ BİRLİKLER
Edirne Bostancı Ocağı, Osmanlı devlet teşkilâtında Acemi Oğlanlar statüsünde olan birimdi. Edirne’deki saray bahçelerinde çalıştırılmak üzere kurulmuştur. Edirne Bostancı Ocağı, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve Çanakkale illerimizle, bugün sınırlarımız dışında kalan Batı Trakya ve Doğu Bulgaristan’da bulunan kırk sekiz kazanın asayişinden sorumluydu. Bunun sebebi, padişahların avlanmak, dinlenmek, sefere katılmak veya seferi yönetmek için Edirne’de kalmalarıydı.
Başlangıçta saray bahçelerinin bakım ve muhafazasını yapmak amacıyla kurulan ocak, zamanla asayişi sağlamak, isyan bastırmak, asker toplamak, devlete ait binaları inşaatında çalışmak, devlet malını tahsil etmek, savaşa katılmak ve önemli devlet adamlarını idam etmek, mühimmat temin ve nakletmek, çarşı ve pazarda satılan emtianın kalite ve fiyatlarını kontrol etmek, bu husustaki kanunlara uymayanları cezalandırmak gibi birçok görevi ifa eden bir birim hâlini alır.
Edirne Bostancı ocağı askerlerinin bir kısmı Büyükkarıştıran sarayında ikamet etmektedir. Padişahın Karıştıran’da ikametinde onu korumak diğer zamanlarda Trakya’da faaliyet gösteren çetelerle ve şakilerle mücadele etmekti. Bu konuda değişik tarihlerde yazılmış emirler bulunmaktadır.
Yıldız Murat 15.-19. Yüzyıllarda Edirne‟de Asayişi Sağlayan Bir Kurum: Edirne Bostancı Ocağı
Trakyanın güvenliğini sağlayan karıştıran bostacıocağı ustaları
Tarihli belgede Rodoscuk (Tekirdağ), Şehirköy, İnecik, naiblerine vilayet ileri gelenlerine ve iş erlerine Rodoscuk civarında zuhur eden ve ev basıp adam katleden haydut eşkıyasının Karıştıran ustasına marifeti ile ortadan kaldırılması.
COA.A(DVNSMHM.d.. 101-267 H-29-09-1102 M.26/06/1691
Karışdıran ile Edirne arasında zuhur eden eşkıya ve haramilerin ele getirilerek cezalandırılmaları ve gerekli tertibin alınması hususunda Karıştıran ustasına hüküm.
COA.A(DVNSMHM.III. 104-10315 H-10-03-1119 M.11/06/1707
Karıştıran obasına Hayrabolu, Malkara, Tekirdağ civarında yol kesip mal gasbeden haydut eşkıyasının hakkından gelinmesi
COA.A(DVNSMHM.d..99-454 H-15-07-1101 M.24/04/1690
Silivri ve İstanbul arasındaki yollarda ortaya çıkan ve eşkalleri ve kıyafetleri tarif edilen süvari ve piyade haydut eşkıyanın yakalanması
COA.A(DVNSMHM.d..114-801 H.29-01-1115 M.14/06/1703
Uzunköprü, Malkara, Keşan ve Hayrabolu kadılarına sabıka Karıştıran ustası el-hac Ali Usta ve hala Karıştıran ustası Yunus Usta ve Mahmut Usta’ya kazaların ileri gelenlerine ve iş erlerine Tekirdağ’ dan yola çıkan ve Pavlu (Pehlivanköy) köprüsünü geçen meyve tüccarlarına saldıran mallarını yağmalayan ve dağlara kaçan haydut eşkıyasının yakalanması
Edirne bostancı başısına Baba-yı atik Bergos,(Lüleburgaz) Kırklareli, Havass-ı Mahmutpaşa (Havsa) kadılarına Karıştıran ustasına Ortaya çıkan haydut eşkıyasının ele geçirilmesi için elbirliği ile gayret gösterilmesi
COA.A(DVNSMHM.d..129-59 Hicri 10-07-1131 M.29/05/1719
Mehmed Emin ve Müderris Mehmet Said’in malikane olarak mutasarruf oldukları Vize Livası Pınarhisar mukataasına tabi Müslüman Kızılca Mukataasının Rumbeyli (İslambey) köyü ahalisinin eşkıyanın zulüm ve ziyade vergi taleplerinin men-i için Pınarhisar kadısı ve Karıştıran ustasına emir yazılması talebi
COA.A(DVNSMHM.III..231-13467 H.26-02-1214 M.30/07/1724
Kırklareli sancağı mutasarrıfına ve Karıştıran ustasına Kırklareli ile Bergos (Lüleburgaz) arasında atlı eşkıyalar gezip yolcuları soydukları haber alındığından bunların alakasız kimselere zarar verilmeden yakalanmaları ve İstanbul’a gönderilmesi.
Edirne’den İstanbul’a giden Kadı Seyyid Mehmed Emin’e saldırıp oğlunu öldüren eşkıyaların yakalanması
COA.A(DVNSMHM.d..132-66 H.10-10-1136 M.02/07/1724
BALKAN HARBİNDE BÜYÜKKARIŞTIRAN
Georges Remond Fransız savaş muhabiri fotoğraftaki olayı şöyle anlatmaktadır. Karıştıran Köyü yakınlarında durduk. İlerlemek istiyoruz. Bütün şiddetiyle devam etmekte olan savaştan pek uzak bulunmuyoruz.
Önümüzde Karıştıran’ın üstünde bir tepe ve orada da bir Müslüman mezarlığı vardı. Bu mezarlık içinde ilk bakışta öyle korkunç ve sonsuz gölgeler, hayaller şekilleniyordu ki, gece karanlığında başka şekiller alarak savaşa katılmak ve müthiş patlamalarıyla yeri göğü titreten topların seslerini daha da şiddetlendirmek için oraya gelmiş korkunç devlere benziyordu.
Karıştıranda ateş yakmak için evler yıkılmıştı. Odun bulmaya gönderdiğimiz adamlarımız ellerinde iki kapı kanadı ve birkaç sandıkla geldiler.
31 Ekim sabahı tam savaş alanına gitmek için yola koyulmak üzereydik ki Karıştıran tarafından birden bire bir insan sürüsü beygir, arabalar, toplar karmakarışık bir şekilde ortay çıkıverdi. Bu kalabalık daima artıyor ve köprü üstünde toplanıyordu. Bu defa şüpheye mahal yoktu ki ,Osmanlı ordusu yenilgiye uğramış, düzensiz bir şekilde geri çekiliyordu…Yolun bir ucundan, ufkun sonuna ulaşan diğer ucuna kadar adeta karınca yuvası gibi insan kaynıyordu.
ATATÜRK BÜYÜKKARIŞTIRANDA
Atatürk Trakya manevralarına katılmak üzere 17 Ağustos günü refakatlerindeki zevat öyle yemeğini Çerkezköy’de yemişler ve kısa bir dinlenmeden sonra trenle Lüleburgaz’a giderek orada bulunan tayyare karargahına geçmişlerdir. Saat 16 da Atatürk Büyükkarıştıran köyünde bulunan Kolordu Komutanlığında harekat amirleri ile uzun uzun görüşmüş ve etraflı tafsilat almışlardır. Saat 16.30 Karıştıran’dan hareket edilmiş ve bu köyün takriben 5 km. Güneyinde bir mevkide durularak motorlu kıtalarımız gözden geçirilmiştir. Atatürk Tetiklerden sonra yanındakilerle beraber saat 19 da Çorlu’ya teşrif etmişlerdir.